Νεφρολιθίαση: Αίτια, συμπτώματα & αντιμετώπιση

Δυστυχώς, μία από τις πιο επώδυνες ίσως παθήσεις είναι η εμφάνιση λίθων στο ουροποιητικό σύστημα, δηλαδή η λιθίαση ουροποιητικού. Πρόκειται για έναν αρκετά ευρύ όρο, αφού το ουροποιητικό σύστημα είναι εκτενές και αρκετά σύνθετο, επομένως διακρίνεται επιμέρους σε λιθίαση νεφρών, ουρητήρων, ουροδόχου κύστης και τέλος λιθίαση της ουρήθρας. Η λιθίαση των νεφρών ή αλλιώς νεφρολιθίαση περιγράφει στην ουσία τη δημιουργία λίθων από τη συσσώρευση και συνένωση κρυσταλλικών συγκριμμάτων στο εσωτερικό του ενός ή και των δύο νεφρών.

Τι είναι η νεφρολιθίαση;

Η νεφρολιθίαση, γνωστή και ως λιθίαση των νεφρών ή κοινώς πέτρες στα νεφρά, είναι μια αρκετά κοινή πάθηση του ουροποιητικού συστήματος στον ανδρικό πληθυσμό. Η πλειοψηφία αυτών των λίθων είναι αρκετά μικρές σε μέγεθος, γεγονός που τις διευκολύνει να περνούν απαρατήρητες. Ωστόσο, εάν το μέγεθός τους αυξηθεί προκαλούν κατά την κίνησή τους εντός του ουροποιητικού συστήματος πολύ έντονο πόνο.

Αίτια και παράγοντες κινδύνου

Η νεφρολιθίαση προκύπτει από τη συσσώρευση αδιάλυτων αλάτων και ανόργανων ουσιών στα ούρα. Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ο υπερκορεσμός των ούρων, δηλαδή η ύπαρξη στα ούρα περισσότερης ποσότητας χημικών ουσιών από αυτή που μπορούν να διαλύσουν. Έτσι, ευνοείται ο σχηματισμός λίθων. Στους παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη λίθων στα νεφρά συγκαταλέγονται:

• Αφυδάτωση, αφού η μειωμένη πρόσληψη υγρών οδηγεί σε αυξημένη συγκέντρωση αλάτων στα ούρα, διευκολύνοντας την κρυστάλλωση και τον σχηματισμό λίθων.
• Λανθασμένες διατροφικές συνήθειες όπως η τακτική κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε οξαλικά (π.χ. σπανάκι, καρύδια) και η υπερβολική κατανάλωση νατρίου και ζωικών πρωτεϊνών.
• Γενετική προδιάθεση, καθώς άτομα με οικογενειακό ιστορικό νεφρολιθίασης είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν την πάθηση.
• Παχυσαρκία και διαταραχές στο μεταβολισμό του ασβεστίου, του ουρικού οξέος και των οξαλικών, παθολογικές καταστάσεις οι οποίες αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης λίθων.
• Ουρολοιμώξεις και άλλες παθήσεις όπως ο υπερπαραθυρεοειδισμός και οι φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου συνδέονται με το σχηματισμό λίθων εντός του ουροποιητικού συστήματος.
• Λήψη φαρμάκων όπως διουρητικά, αντιόξινα και άλλα σκευάσματα τα οποία μπορούν να μεταβάλλουν τη σύσταση των ούρων, ευνοώντας τον σχηματισμό λίθων.

Συμπτώματα που προκαλεί η νεφρολιθίαση

Τα συμπτώματα που προκαλεί η νεφρολιθίαση ποικίλλουν ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση των λίθων. Μικρού μεγέθους λίθοι στα νεφρά είναι πιθανό να μην προκαλούν εμφανή συμπτώματα, με αποτέλεσμα να ανευρίσκονται τυχαία κατά τη διάρκεια απεικονιστικών εξετάσεων που πραγματοποιούνται για τη διερεύνηση κάποιας άλλης παθολογικής κατάστασης. Εάν εκδηλωθούν συμπτώματα, το πιο διαδεδομένο από αυτά είναι ο νεφρικός κολικός, ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον έντονο πόνο που εκδηλώνεται στη μέση ή στην κοιλιά και μπορεί να αντανακλά στη βουβωνική χώρα. Πέρα από τον πόνο, δεν αποκλείεται να εμφανιστεί αιματουρία, παρουσία δηλαδή αίματος στα ούρα, η οποία είτε είναι εμφανής στο χρώμα των ούρων είτε ανιχνεύεται μόνο μέσω μικροσκοπίου. Κοινά συμπτώματα είναι επίσης η συχνουρία και επιτακτική ανάγκη για ούρηση. Ναυτία και εμετός μπορεί επίσης να εκδηλωθούν, αφού τα συμπτώματα αυτά συχνά συνοδεύουν τον νεφρικό κολικό. Ο ασθενής παρουσιάζει επίσης πυρετό και ρίγη σε περιπτώσεις όπου υπάρχει συνοδός λοίμωξη. Τέλος, εάν ένας λίθος αποφράσσει για παρατεταμένο χρονικό διάστημα το νεφρό, μπορεί να προκαλέσει τη διόγκωση του οργάνου, πυροδοτώντας μια παθολογική κατάσταση που αποκαλείται υδρονέφρωση. Η κατάσταση αυτή χρήζει άμεσης αντιμετώπισης αφού προκαλεί εντονότερη συμπτωματολογία ή και βλάβη του οργάνου εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία.

Διάγνωση

Η διάγνωση της πάθησης πραγματοποιείται με ένα συνδυασμό κλινικής εξέτασης, λήψης του ιστορικού του ασθενούς και απεικονιστικών εξετάσεων. Η πρώτη απεικονιστική εξέταση που πραγματοποιείται είναι η απλή ακτινογραφία νεφρών, ουρητήρων και κύστης σε συνδυασμό φυσικά με υπερηχογράφημα νεφρών-ουροποιητικού. Η αξονική τομογραφία είναι τέλος η πιο ακριβής εξέταση αφού επιτρέπει όχι μόνο την απεικόνιση του ουροποιητικού και των άλλων ενδοκοιλιακών οργάνων αλλά και την παροχή πληροφοριών σχετικά με το μέγεθος και τη θέση του λίθου.

Επιλογές θεραπείας για τη νεφρολιθίαση

Η αντιμετώπιση εξαρτάται από το μέγεθος, τη θέση και τη σύνθεση των λίθων. Σε πρώτη φάση συνήθως εφαρμόζεται συντηρητική θεραπεία. Η συντηρητική αντιμετώπιση της νεφρολιθίασης περιλαμβάνει την αναμονή της αυτόματης αποβολής του λίθου, κάτι που είναι εφικτό για μικρότερους λίθους (<5 χιλ.) με πιθανότητα αποβολής 80-90%. Σε μεγαλύτερους λίθους, οι πιθανότητες μειώνονται. Η διαδικασία μπορεί να διευκολυνθεί με επαρκή ενυδάτωση και χορήγηση φαρμάκων που χαλαρώνουν τους ουρητήρες, όπως η ταμσουλοσίνη. Παράλληλα, ο ασθενής ενθαρρύνεται να λάβει μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα για την ανακούφιση του πόνου. Ωστόσο, η παρακολούθηση μέσω απεικονιστικών εξετάσεων είναι απαραίτητη, καθώς η ύφεση των συμπτωμάτων δεν σημαίνει πάντα την πλήρη αποβολή του λίθου. Αν η αποβολή δεν συμβεί μέσα σε 4 εβδομάδες ή αν ο ασθενής εμφανίσει επιπλοκές όπως λοίμωξη ή μειωμένη νεφρική λειτουργία, απαιτείται η εφαρμογή μιας πιο επεμβατικής προσέγγισης για την καταπολέμηση της νόσου.

Για τους μεγαλύτερους ή πιο ανθεκτικούς λίθους, η επεμβατική θεραπεία αποτελεί την ενδεδειγμένη λύση. Η εξωσωματική λιθοτριψία (ESWL) χρησιμοποιεί ηχητικά κύματα για να διασπάσει τον λίθο σε μικρότερα κομμάτια, τα οποία αποβάλλονται μέσω της ούρησης. Σε περιπτώσεις όπου αυτή η μέθοδος δεν είναι αποτελεσματική, εφαρμόζεται η ενδοσκοπική λιθοτριψία μέσω ουρητηροσκόπησης με laser, κατά την οποία ένας λεπτός καθετήρας εισάγεται μέσω της ουρήθρας για την άμεση θραύση του λίθου. Για μεγαλύτερους λίθους (>2 εκ.) ή λίθους με σκληρή σύσταση, η διαδερμική νεφρολιθοτριψία αποτελεί την πιο αποτελεσματική επιλογή, καθώς επιτρέπει την αφαίρεση των λίθων μέσω μιας μικρής τομής στην οσφύ. Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας βασίζεται στη θέση, το μέγεθος και τη σύσταση του λίθου, καθώς και στη γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς.

Πρόληψη

Στα μέτρα πρόληψης συγκαταλέγονται:

• Αυξημένη πρόσληψη υγρών η οποία εξασφαλίζει αραίωση των ούρων και μειώνει τον κίνδυνο κρυστάλλωσης αλάτων.
• Υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής με έμφαση στην κατανάλωση άφθονων λαχανικών και φρούτων και τον περιορισμό του νατρίου και των ζωικών πρωτεϊνών.
• Διατήρηση φυσιολογικού βάρους η οποία αποτρέπει μεταβολικές διαταραχές που συμβάλλουν στη λιθογένεση.
• Προσοχή στη λήψη ορισμένων φαρμάκων που ευνοούν το σχηματισμό λίθων.

Γενικά, η νεφρολιθίαση αποτελεί μια κοινή και δυνητικά σοβαρή πάθηση, η οποία ωστόσο μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξατομικεύεται βάσει των χαρακτηριστικών των λίθων και των συμπτωμάτων του ασθενούς, με στόχο όχι μόνο την αποκατάσταση της υγείας του ασθενούς αλλά και την αποφυγή μελλοντικών επιπλοκών. Ο Χειρουργός Ουρολόγος Δρ. Βασίλειος Μυγδάλης αντιμετωπίζει τη νεφρολιθίαση με την ενδεδειγμένη ανά περίπτωση στρατηγική ώστε να αποφευχθούν δυνητικά επώδυνες κι επικίνδυνες επιπλοκές.